دیپلماسی ایران در دوران انقلاب مشروطه: از دربار تا سفارتخانه‌ها
کلمات کلیدی:
انقلاب مشروطه ایران, دیپلماسی قاجار, وزارت امور خارجه, سفارتخانه‌ها, دربار و مجلس, تاریخ سیاست خارجی ایرانچکیده
دیپلماسی ایران در دوران انقلاب مشروطه یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که در فرآیند گذار از سلطنت مطلقه به حکومت قانون‌مدار دستخوش تحول شد. این مقاله با روش مطالعه تاریخی و تحلیلی، به بررسی چگونگی تغییر ساختار، کارکرد و گفتمان دیپلماسی ایران در فاصله میان سلطنت ناصرالدین‌شاه تا مجلس دوم مشروطه می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در دوران قاجار، دیپلماسی ایران عمدتاً مبتنی بر مناسبات شخصی دربار و فاقد ساختار نهادی شفاف بود. وزارت امور خارجه نقشی محدود و تشریفاتی داشت و سفارتخانه‌های ایران بیشتر بازتاب منافع سلطنت بودند تا نمایندگی منافع ملی. با وقوع انقلاب مشروطه، تحولات گسترده‌ای در نگاه به دیپلماسی شکل گرفت و مفاهیمی چون نظارت مجلس، مسئولیت‌پذیری نمایندگان خارجی، و تقدم منافع ملی بر فرامین شاهانه، وارد فضای سیاست خارجی ایران شدند. مقاله همچنین نقش سفارتخانه‌ها در بازتاب تحولات داخلی، واکنش به تغییر ساختار قدرت، و دوگانگی نقش میان دربار و مجلس را بررسی کرده است. در نهایت، مقاله نشان می‌دهد که دیپلماسی ایران در این دوره در وضعیت گذار میان دو الگوی سنتی و مدرن قرار داشت و تلاش می‌کرد خود را با الزامات نظم سیاسی جدید سازگار کند. این پژوهش با تکیه بر منابع دست اول تاریخی و تحلیل نظریه‌های نخبگان سیاسی و نهادگرایی تاریخی، زمینه‌ای برای فهم ریشه‌های دیپلماسی مدرن در ایران و ارائه چشم‌اندازهایی برای پژوهش‌های آتی در حوزه سیاست خارجی فراهم می‌آورد.
دانلودها
مراجع
Abrahamian, E. (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton University Press.
Afary, J. (1996). The Iranian Constitutional Revolution, 1906–1911: Grassroots Democracy, Social Democracy, and the Origins of Feminism. Columbia University Press.
Adamiyat, F. (1976). Andishehaye siyasi va ejtemai dar nahzat-e mashruteh-ye Iran [Political and Social Thoughts in the Iranian Constitutional Movement]. Tehran: Kharazmi Press.
Keddie, N. R. (2003). Modern Iran: Roots and Results of Revolution. Yale University Press.
Kazemzadeh, F. (1956). Russia and Britain in Persia: Imperial Ambitions in Qajar Iran. Yale University Press.
Martin, V. (2000). Islam and Modernism: The Iranian Revolution of 1906. I.B. Tauris.
Mahdavi, A. (1970). Tarikh-e ravabet-e siyasi Iran va Britania [History of Iran-Britain Relations]. Tehran: Tehran University Press.
Atabaki, T. (2000). Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. I.B. Tauris.
Katouzian, H. (2003). State and Society in Iran: The Eclipse of the Qajar and the Emergence of the Pahlavis. I.
