تبارشناسی مفهوم "استقلال" در گفتمان‌های سیاسی معاصر ایران
کلمات کلیدی:
استقلال، گفتمان سیاسی, تبارشناسی, جمهوری اسلامی, تحلیل فوکویی, مشروعیت سیاسی, تاریخ مفاهیمچکیده
مفهوم «استقلال» یکی از مفاهیم بنیادین در گفتمان‌های سیاسی معاصر ایران است که در طول تاریخ معاصر از عصر مشروطه تا جمهوری اسلامی، دستخوش تحولات معنایی، ایدئولوژیک و گفتمانی گسترده‌ای شده است. این مقاله با بهره‌گیری از رویکرد تبارشناسانه برآمده از اندیشه‌های میشل فوکو و با روش تحلیل گفتمان قدرت/دانش، به بررسی سیر تاریخی-سیاسی معنای استقلال در ایران می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که استقلال در گفتمان مشروطه در تقابل با استبداد داخلی و نفوذ خارجی، در گفتمان ملی‌گرایی دهه ۱۳۳۰ در قالب استقلال اقتصادی و ملی‌سازی منابع، و در گفتمان انقلاب اسلامی در هیئت یک اصل ایدئولوژیک و ساختاری بازنمایی شده است. در جمهوری اسلامی، استقلال به یکی از ارکان نظام سیاسی بدل شد و در قانون اساسی، ادبیات رسمی، و سیاست‌های فرهنگی و خارجی نهادینه شد. در دهه‌های اخیر نیز گفتمان‌های اصلاح‌طلب و اعتدالی تلاش کرده‌اند معناهای تازه‌ای از استقلال را در چارچوب تعامل بین‌المللی، توسعه پایدار و عقلانیت دیپلماتیک ارائه دهند. این مقاله نشان می‌دهد که استقلال نه مفهومی ایستا، بلکه عرصه‌ای از منازعه معنایی میان گفتمان‌های رقیب بوده است. تحلیل این مفهوم، امکان فهمی نوین از رابطه میان قدرت، معنا، هویت و مشروعیت در سیاست ایران معاصر را فراهم می‌سازد.
دانلودها
مراجع
Abrahamian, E. (2008). A History of Modern Iran. Cambridge University Press.
Ansari, A. (2006). Confronting Iran: The Failure of American Foreign Policy and the Next Great Crisis in the Middle East. Basic Books.
Bashiriyeh, H. (2011). The State and Revolution in Iran: The Islamic Revolutionary Guard Corps, Its Origins and Evolution. Routledge.
Dabashi, H. (2007). Iran: A People Interrupted. The New Press.
Ehteshami, A. (2002). Globalization and Geopolitics in the Middle East: Old Games, New Rules. Routledge.
Foucault, M. (1980). Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972–1977. Pantheon Books.
Gheissari, A., & Nasr, V. (2006). Democracy in Iran: History and the Quest for Liberty. Oxford University Press.
Held, D., & McGrew, A. (2007). Globalization/Anti-Globalization: Beyond the Great Divide (2nd ed.). Polity Press.
Khatami, M. (1998). Islam, Liberty and Development. Tehran: Nashr-e Ney.
Milani, M. (2008). Eminent Persians: The Men and Women Who Made Modern Iran, 1941–1979. Syracuse University Press.
Rouhani, H. (2013). National Security and Nuclear Diplomacy. Center for Strategic Research.
Schirazi, A. (1997). The Constitution of Iran: Politics and the State in the Islamic Republic. I.B. Tauris.
Vakil, S. (2015). Women and Politics in the Islamic Republic of Iran: Action and Reaction. Continuum.
