دیپلماسی مذهبی ایران در دوران صفویه و تأثیر آن بر سیاست خارجی
کلمات کلیدی:
دیپلماسی مذهبی, صفویه, سیاست خارجی ایران, تشیع, عثمانی, قدرت نرم, دیپلماسی فرهنگیچکیده
مقاله حاضر به بررسی نقش دیپلماسی مذهبی در سیاست خارجی دولت صفویه می‌پردازد و تلاش دارد نشان دهد که چگونه پیوند میان مذهب تشیع دوازده‌امامی و ساختار قدرت سیاسی، چارچوبی منسجم برای تنظیم روابط خارجی ایران در دوره صفویه فراهم آورد. دولت صفوی با رسمی‌سازی تشیع به‌عنوان مذهب رسمی و بهره‌گیری از نهادهای دینی و علمای برجسته، موفق شد سیاست خارجی خود را بر پایه‌ای ایدئولوژیک استوار سازد. این پژوهش با رویکردی تاریخی-تحلیلی و اتکا به نظریه‌هایی چون سازه‌انگاری، قدرت نرم، و دیپلماسی فرهنگی، نشان می‌دهد که دیپلماسی مذهبی در این دوره نه‌تنها در تقابل با خلافت سنی عثمانی، بلکه در تعامل با دولت‌های شیعی هند، جوامع شیعه آسیای میانه، و حتی در مناسبات با قدرت‌های اروپایی نظیر اسپانیا، ونیز و پرتغال نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده است. صفویان با اعزام علمای شیعه به سرزمین‌های دیگر، صدور مفاهیم مذهبی، و ارسال نامه‌هایی با محتوای دینی به رهبران خارجی، نوعی از دیپلماسی نرم‌افزاری و فراملی را بنیان نهادند که نه تنها در دوران خود مؤثر بود بلکه تأثیرات آن تا سده‌های بعد و حتی در گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قابل مشاهده است. در این مقاله تأکید شده که دیپلماسی مذهبی صفویه، الگویی ماندگار و مؤثر در تاریخ سیاست خارجی ایران بوده و مطالعه آن می‌تواند چشم‌اندازی نوین برای تحلیل رابطه میان دین، هویت و دیپلماسی در فضای ژئوپلیتیکی منطقه فراهم آورد.
دانلودها
مراجع
Arjomand, S. A. (1984). The Shadow of God and the Hidden Imam: Religion, Political Order, and Societal Change in Shi'ite Iran from the Beginning to 1890. University of Chicago Press.
Johnston, D. (2003). Faith-Based Diplomacy: Trumping Realpolitik. Oxford University Press.
Keddie, N. R. (2006). Modern Iran: Roots and Results of Revolution. Yale University Press.
Matthee, R. (2011). Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B. Tauris.
Mottahedeh, R. (2000). The Mantle of the Prophet: Religion and Politics in Iran. Oneworld Publications.
Newman, A. J. (2006). Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B. Tauris.
Savory, R. (2007). Iran under the Safavids. Cambridge University Press.
