نقش ایران در دیپلماسی منطقه‌ای دوران تیموریان: از تعامل با چین تا روابط با عثمانی
کلمات کلیدی:
دیپلماسی تیموری, ایران قرون میانه, روابط تیموریان و عثمانی, روابط ایران و چین, قدرت نرم, دیوان‌سالاری ایرانی, دیپلماسی میانتمدنیچکیده
مقاله حاضر با هدف بررسی نقش ایران در دیپلماسی منطقه‌ای دوران تیموریان نگاشته شده است؛ دورانی که با گسترش امپراتوری تیمور و جانشینانش، روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان شرق و غرب جهان اسلام وارد مرحله‌ای جدید شد. پژوهش با بهره‌گیری از روش تاریخی-تحلیلی و با استناد به منابع اولیه چون ظفرنامه، تاریخ حافظ ابرو، و منابع چینی مانند مینگ شیلو، تلاش می‌کند تا جایگاه ایران را نه به‌مثابه قلمروی تابع، بلکه به عنوان کنشگری مؤثر در طراحی و اجرای سیاست خارجی تیموریان تبیین نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد که ایران، با برخورداری از ساختار دیوانی پیشرفته، زبان اداری فارسی، و شبکه‌ای از نخبگان فرهنگی و مذهبی، محور دیپلماسی تیموری در روابط با قدرت‌های منطقه‌ای چون چین، عثمانی، ممالیک، قرا قویونلو و آق قویونلو بوده است. ایران هم در نقش مسیر جغرافیایی و هم در مقام خاستگاه نهادی و فرهنگی، بستر اصلی برای توسعه روابط خارجی و تنظیم تعاملات چندجانبه محسوب می‌شد. از جمله مصادیق این نقش‌آفرینی می‌توان به اعزام هیئت‌های رسمی به دربار مینگ، نامه‌نگاری‌های سیاسی با سلطان بایزید، و مذاکره با ممالیک اشاره کرد. این دیپلماسی، نه‌تنها ابزار تثبیت قدرت تیموری، بلکه سازوکار بازتولید هویت فرهنگی و سیاسی ایران در دوره پساتیموری نیز بود. مطالعه حاضر پیشنهاد می‌کند تا با رویکرد تطبیقی، دیپلماسی تیموریان در نسبت با دولت‌هایی مانند صفویه یا گورکانیان هند تحلیل شود تا سیر تکوین دیپلماسی ایرانی در سده‌های میانه به‌درستی روشن گردد.
دانلودها
مراجع
Anderson, P. (1993). Lineages of the absolutist state. Verso.
Cohen, R. (1997). Negotiating across cultures: Communication obstacles in international diplomacy. United States Institute of Peace Press.
Fletcher, J. (1979). Turco-Mongolian monarchic tradition in the Ottoman Empire. Harvard Ukrainian Studies, 3(1), 236–251.
Manz, B. F. (2002). Power, politics and religion in Timurid Iran. Cambridge University Press.
Manz, B. F. (2007). The rise and rule of Tamerlane. Cambridge University Press.
Melville, C. (2016). The Timurid century: The idea of Iran Vol. 7. I.B. Tauris.
Mayers, D. (2003). The diplomacy of trade and investment: American economic expansion in the hemisphere, 1865–1900. University of Missouri Press.
Nexon, D. H. (2009). The struggle for power in early modern Europe: Religious conflict, dynastic empires, and international change. Princeton University Press.
Rossabi, M. (1990). Khubilai Khan: His life and times. University of California Press.
Soucek, S. (2000). A history of Inner Asia. Cambridge University Press.
Subtelny, M. E. (1991). Timurids in transition: Turko-Persian politics and Acculturation in Medieval Iran. Brill.
Woods, J. E. (1990). The Timurid Diplomatic Missions to the Ming Court. T'oung Pao, 76(4/5), 233–247. https://doi.org/10.1163/156853290X00095
