تحلیل انتقادی سیاست سرکوب مطبوعات در عصر ناصرالدین‌شاه قاجار
کلمات کلیدی:
ناصرالدین‌شاه قاجار, سانسور مطبوعات, گفتمان سلطنت, قدرت و دانش, حوزه عمومی, تاریخ سیاسی ایران, نهادهای کنترل رسانهچکیده
پژوهش حاضر به تحلیل انتقادی سیاست‌های سرکوب مطبوعات در عصر ناصرالدین‌شاه قاجار می‌پردازد و تلاش دارد با رویکردی تاریخی ـ گفتمانی، سازوکارهای قدرت در مواجهه با رسانه‌ها را در بستر سیاسی، فرهنگی و امنیتی قرن نوزدهم ایران بازخوانی کند. بر پایه نظریه‌های میشل فوکو درباره قدرت و دانش، و یورگن هابرماس درباره حوزه عمومی، مقاله حاضر نشان می‌دهد که سانسور مطبوعات در دوره ناصری نه یک کنش واکنشی و مقطعی، بلکه بخشی از پروژه‌ای ساختاری برای تثبیت نظم سیاسی، بازتولید گفتمان سلطنت، و حذف امکان شکل‌گیری فضای گفت‌وگوی اجتماعی بوده است. با بررسی اسناد تاریخی، فرمان‌ها، مطبوعات داخلی و مهاجر، و نقش نهادهایی مانند دیوانخانه و اداره نظمیه، مقاله به تبیین دقیق سیاست‌های کنترلی دولت ناصری در قبال رسانه‌ها می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهند که سیاست‌های سرکوب مطبوعات، پیامدهایی گسترده بر فرآیند نهادینه‌سازی آزادی بیان، توسعه سیاسی، و شکل‌گیری نهادهای مدنی در ایران معاصر داشته‌اند. در مقایسه با سیاست‌های رسانه‌ای در کشورهای همسایه مانند عثمانی و مصر، ایران قاجاری به‌سبب ساختار قدرت متمرکز، ضعف جامعه مدنی، و نگاه نمادین به سلطنت، بیش از دیگر کشورها فضای رسانه‌ای را در انحصار و کنترل خود قرار داد. این مقاله بر اهمیت تحلیل تاریخی سانسور به‌عنوان یک ساختار پایدار در سیاست ایرانی تأکید می‌کند و با تکیه بر چارچوب‌های نظری بین‌المللی، تلاش دارد سهمی در ادبیات تاریخی و علوم سیاسی ایران داشته باشد.
دانلودها
مراجع
Abrahamian, E. (2008). A History of Modern Iran. Cambridge University Press.
Afary, J. (1996). The Iranian Constitutional Revolution, 1906–1911: Grassroots Democracy, Social Democracy, and the Origins of Feminism. Columbia University Press.
Amanat, A. (1997). Pivot of the Universe: Nasir al-Din Shah and the Iranian Monarchy, 1831–1896. University of California Press.
Bayat, M. (2000). Iran’s First Revolution: Shi’ism and the Constitutional Revolution of 1905–1909. Oxford University Press.
Chehabi, H. E. (1990). Iranian Politics and Religious Modernism: The Liberation Movement of Iran under the Shah and Khomeini. Cornell University Press.
Katouzian, H. (2000). State and Society in Iran: The Eclipse of the Qajars and the Emergence of the Pahlavis. I.B. Tauris.
Keddie, N. R. (2003). Modern Iran: Roots and Results of Revolution. Yale University Press.
Martin, V. (1989). Islam and Modernism: The Iranian Revolution of 1906. I.B. Tauris.
