تحلیل گفتمان امنیت ملی در بیانیه‌ها و سخنرانی‌های سیاسی ایران پس از انقلاب
کلمات کلیدی:
گفتمان امنیت ملی, جمهوری اسلامی ایران, تحلیل گفتمان انتقادی, دیگرسازی, سوژه‌سازی, دشمن, تهدید نرمچکیده
مقاله حاضر با هدف تحلیل گفتمان امنیت ملی در بیانیه‌ها و سخنرانی‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی، به بررسی ساختارهای معنایی، ایدئولوژیک و گفتمانی بازنمایی امنیت پرداخته است. روش تحقیق، کیفی و مبتنی بر رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی با الهام از چارچوب‌های نظری نورمن فرکلاف، تئون فن‌دایک، و لاکلا و موف بوده و داده‌های پژوهش شامل مجموعه‌ای از بیانیه‌ها، خطابه‌ها و سخنرانی‌های مقامات عالی‌رتبه نظام در بازه زمانی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۲ است. یافته‌ها نشان می‌دهند که گفتمان امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران از آغاز تاکنون، مبتنی بر تولید مستمر مفاهیمی مانند «دشمن»، «نفوذ»، «مقاومت»، «تهدید نرم»، «امنیت فرهنگی» و «امنیت اقتصادی» بوده است. در هر دهه، بسته به شرایط داخلی و خارجی، این مفاهیم دچار تغییر معنایی شده‌اند اما ساختار گفتمان امنیتی همواره بر دیگرسازی، سوژه‌سازی خودی، و استفاده از استعاره‌های جنگی برای برساخت تهدیدات و تثبیت نظم ایدئولوژیک تأکید داشته است. این گفتمان در سیاست داخلی به تقویت نگاه امنیت‌محور به فرهنگ، اقتصاد و رسانه انجامیده و در سیاست خارجی نیز به بازتولید گفتمان مقاومت، غرب‌ستیزی و استقلال‌طلبی یاری رسانده است. مقاله همچنین با شناسایی پیوستار تحول مفهومی امنیت در چارچوب سیاست‌ورزی جمهوری اسلامی، نشان می‌دهد که گفتمان امنیت ملی نه‌تنها ابزاری برای پاسخ به تهدیدات، بلکه سازوکاری برای تولید هویت، مشروعیت‌بخشی به قدرت، و مدیریت انفعال یا اعتراض در جامعه بوده است. در پایان، ضمن اشاره به محدودیت‌های تحلیلی پژوهش، پیشنهادهایی برای گسترش دامنه مطالعات گفتمان امنیتی به سطوح غیررسمی و جامعه‌محور ارائه می‌شود.
دانلودها
مراجع
Baldwin, D. A. (1997). The concept of security. Review of International Studies, 23(1), 5–26.
Booth, K. (2007). Theory of World Security. Cambridge University Press.
Buzan, B., Wæver, O., & de Wilde, J. (1998). Security: A New Framework for Analysis. Lynne Rienner Publishers.
Fairclough, N. (2003). Analyzing Discourse: Textual Analysis for Social Research. Routledge.
Foucault, M. (2008). The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France, 1978–1979 (G. Burchell, Trans.). Palgrave Macmillan.
Huysmans, J. (2006). The Politics of Insecurity: Fear, Migration and Asylum in the EU. Routledge.
Krause, K., & Williams, M. C. (1997). Critical Security Studies: Concepts and Cases. University of Minnesota Press.
van Dijk, T. A. (1998). Ideology: A Multidisciplinary Approach. Sage Publications.
