نقش نهادهای نظامی در کنترل نواحی مرزی ایران در دوره صفوی: مطالعه موردی کردستان و قفقاز
کلمات کلیدی:
صفویان, نهاد نظامی, مرز, کردستان, قفقاز, انسجام سرزمینی, مشروعیت سیاسیچکیده
این مقاله به بررسی نقش نهادهای نظامی در کنترل نواحی مرزی ایران در دوره صفوی با تمرکز بر دو منطقه کردستان و قفقاز می‌پردازد. با بهره‌گیری از روش تاریخی-تحلیلی و تحلیل منابع دست اول و دوم، تلاش شده است سازوکارهای اعمال قدرت و مدیریت سیاسی صفویان در این مناطق حساس تبیین شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که دولت صفوی بسته به ویژگی‌های محلی هر منطقه، سیاست‌های متفاوتی اتخاذ کرد. در کردستان، با بهره‌گیری از ساختارهای ایلیاتی و همکاری با سرکردگان محلی، نوعی مدل نیمه‌متمرکز از حکمرانی دنبال شد، در حالی که در قفقاز به دلیل تهدیدات خارجی و اهمیت استراتژیک منطقه، سیاست‌های سختگیرانه‌تر و مرکزگرایانه‌تری مبتنی بر اعزام غلامان و ساخت قلعه‌های نظامی اعمال گردید. نهادهای نظامی در هر دو منطقه نقش کلیدی در حفظ انسجام سرزمینی و گسترش اقتدار دولت مرکزی داشتند، اما میزان موفقیت آن‌ها تابع میزان تطابق سیاست‌های صفوی با بافت اجتماعی و فرهنگی محلی بود. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که مشروعیت سیاسی صفویان در مناطق غیر فارس‌زبان و غیر فقاهتی، به شدت تحت تأثیر نحوه مدیریت نظامی و میزان تعامل با نیروهای محلی قرار داشت. در پایان، پیشنهاد شده است که پژوهش‌های آینده بر مطالعه سایر نواحی مرزی چون بلوچستان یا خراسان تمرکز یابند تا الگوی کامل‌تری از استراتژی‌های مرزی صفویان ترسیم شود.
دانلودها
مراجع
Aubin, J. (1988). Emirs et vizirs dans l'Iran safavide. In Studia Iranica, 17(1), 89–120.
Babayan, K. (2002). Mystics, Monarchs, and Messiahs: Cultural Landscapes of Early Modern Iran. Harvard University Press.
Blake, S. P. (1999). Half the World: The Social Architecture of Safavid Isfahan, 1590–1722. Mazda Publishers.
Floor, W. (2001). Safavid Government Institutions. Mazda Publishers.
Lambton, A. K. S. (1953). Landlord and Peasant in Persia: A Study of Land Tenure and Land Revenue Administration. Oxford University Press.
Matthee, R. (2012). Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B. Tauris.
Mitchell, C. (2003). Legitimacy and the State in Twentieth-Century Iran: A Study in the Political Order. Palgrave Macmillan.
Roemer, H. R. (1986). The Safavid Period. In The Cambridge History of Iran, Vol. 6 (pp. 189–351). Cambridge University Press.
Savory, R. M. (1980). Iran under the Safavids. Cambridge University Press.
Weber, M. (1978). Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology (G. Roth & C. Wittich, Eds.). University of California Press.
