کارکرد نهاد روحانیت در مقاومت علیه سیاست‌های غرب‌گرایانه در عصر پهلوی
کلمات کلیدی:
نهاد روحانیت, غرب‌گرایی, گفتمان دینی, پهلوی, انقلاب اسلامی, مقاومت فرهنگی, مدرنیزاسیونچکیده
نهاد روحانیت در ایران، به‌ویژه در دوره پهلوی، نقش بنیادینی در مواجهه با سیاست‌های مدرنیزاسیون غرب‌گرایانه ایفا کرد. حکومت پهلوی، با الهام از مدل‌های غربی توسعه و نوسازی، در پی آن بود که با تغییر بنیادهای فرهنگی، حقوقی، آموزشی و اجتماعی کشور، ساختاری سکولار و همسو با تمدن غربی ایجاد کند. در مقابل، نهاد روحانیت با اتکا به مشروعیت دینی، پیوندهای عمیق اجتماعی و توان بالای گفتمان‌سازی، به نیرویی مقاوم و معنادار در برابر این سیاست‌ها بدل شد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای منابع کتابخانه‌ای معتبر، به بررسی کارکردها، راهبردها و پیامدهای کنش روحانیت در برابر سیاست‌های غرب‌گرایانه عصر پهلوی می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که روحانیت، ابتدا با نقد نظری سیاست‌های دولت، سپس با بهره‌گیری از ابزارهای سنتی نظیر منبر، فتوا، مسجد و حوزه، و نهایتاً با رهبری شخصیت‌هایی همچون آیت‌الله کاشانی، آیت‌الله بروجردی و امام خمینی، توانست مقاومت را از سطح گفتمان مذهبی به گفتمان انقلابی ارتقا دهد. این مقاومت، در نهایت، زمینه‌ساز تضعیف گفتمان رسمی پهلوی، تزلزل مشروعیت رژیم، و بسیج نیروهای اجتماعی در راستای انقلاب اسلامی شد. نقش نهاد روحانیت در این فرآیند، نه صرفاً به‌عنوان مخالفی سنتی، بلکه به‌مثابه کنشگری فعال و آلترناتیوساز در برابر مدرنیته اقتدارگرایانه حاکم تحلیل می‌شود.
دانلودها
مراجع
Abrahamian, E. (2008). A History of Modern Iran. Cambridge University Press.
Afary, J. (2005). The Iranian Constitutional Revolution: Grassroots Democracy, Social Democracy, & the Origins of Feminism. Columbia University Press.
Al-e Ahmad, J. (1962). Gharbzadegi [Westoxification]. Tehran: Ravaq.
Ashraf, A. (1980). Historical Obstacles to the Development of a Bourgeoisie in Iran. Iranian Studies, 13(1/4), 23–56.
Chehabi, H. E. (2002). Iranian Politics and Religious Modernism: The Liberation Movement of Iran Under the Shah and Khomeini. Cornell University Press.
Grigor, T. (2009). Building Iran: Modernism, Architecture, and National Heritage under the Pahlavi Monarchs. Periscope Publishing.
Halm, H. (1997). Shi'ism. Edinburgh University Press.
Katouzian, H. (2009). The Persians: Ancient, Mediaeval and Modern Iran. Yale University Press.
Keddie, N. R. (2003). Modern Iran: Roots and Results of Revolution. Yale University Press.
Milani, A. (2011). The Shah. Palgrave Macmillan.
Paidar, P. (1995). Women and the Political Process in Twentieth-Century Iran. Cambridge University Press.
Rahnema, A. (1990). An Islamic Utopian
