بازتاب انقلاب اسلامی ایران در سیاست‌های داخلی کشورهای منطقه خاورمیانه
کلمات کلیدی:
انقلاب اسلامی ایران, سیاست داخلی, صدور انقلاب, خاورمیانه, هویت مذهبی, امنیت رژیم, گفتمان اسلامیچکیده
انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نه تنها ساختار سیاسی داخلی این کشور را به طور بنیادین دگرگون ساخت، بلکه با گفتمانی رادیکال، مذهبی و ضدسلطه، به عاملی تعیین‌کننده در بازآرایی سیاست‌های داخلی کشورهای منطقه خاورمیانه بدل شد. این مقاله با روش تاریخی-تحلیلی و با تکیه بر منابع معتبر، به بررسی بازتاب‌های مستقیم و غیرمستقیم انقلاب اسلامی ایران در پنج کشور عربی یعنی عربستان سعودی، بحرین، عراق، لبنان و مصر می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که شدت و جهت تأثیر انقلاب اسلامی بر هر یک از این کشورها، تابع متغیرهایی چون ترکیب مذهبی، نوع حکومت، میزان وابستگی به غرب، و ساختارهای قومی-فرقه‌ای است. در کشورهایی با اکثریت یا اقلیت فعال شیعه، انقلاب ایران به مثابه الگویی هویتی و سیاسی در برابر نظم موجود عمل کرده و منجر به تقویت یا ظهور نیروهای اپوزیسیون با گرایش اسلامی شده است. در مقابل، دولت‌هایی با ساختار سکولار یا سلطنتی متمرکز، با اتخاذ راهبردهای امنیتی و ایدئولوژیک، تلاش در مهار این گفتمان داشته‌اند. در این چارچوب، راهبرد رسمی جمهوری اسلامی برای صدور انقلاب نیز نقش مهمی در شکل‌گیری بازتاب‌ها ایفا کرده و از طریق ابزارهایی چون رسانه، نهادهای فرهنگی و دیپلماسی ایدئولوژیک پیگیری شده است. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که انقلاب اسلامی ایران در برخی موارد عاملی برای تسریع تغییرات درونی و در برخی دیگر، بهانه‌ای برای سرکوب و بازتولید اقتدار سیاسی بوده است. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده، پویایی‌های نوظهور گفتمان انقلاب اسلامی در عصر رسانه‌های نوین، و همچنین تحولات پس از موج بیداری اسلامی، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
دانلودها
مراجع
Abrahamian, E. (2008). A History of Modern Iran. Cambridge University Press.
Buchta, W. (2000). Who Rules Iran? The Structure of Power in the Islamic Republic. The Washington Institute for Near East Policy.
Dawisha, A. (1993). Islamic Fundamentalism and the Gulf Crisis. In Adeed Dawisha (Ed.), Islam in Foreign Policy (pp. 122-141). Cambridge University Press.
Gause, F. G. (2009). The International Relations of the Persian Gulf. Cambridge University Press.
Hiro, D. (1985). Iran under the Ayatollahs. Routledge.
Karsh, E. (2002). The Iran–Iraq War: 1980–1988. Osprey Publishing.
Keddie, N. R. (2006). Modern Iran: Roots and Results of
