بررسی نقش فتوای دینی در مشروعیت‌بخشی به سیاست خارجی صفویان با عثمانی
کلمات کلیدی:
صفویان, عثمانیان, فتوا, مشروعیت دینی, سیاست خارجی مذهبی, تحلیل گفتمان تاریخی, شیعه دوازدهامامیچکیده
این مقاله به بررسی نقش فتوای دینی در مشروعیت‌بخشی به سیاست خارجی صفویان در مواجهه با امپراتوری عثمانی می‌پردازد. از آنجا که در ساختار حکومت صفوی، مذهب تشیع دوازده‌امامی بنیان اصلی مشروعیت سیاسی و اجتماعی را تشکیل می‌داد، فتوا به‌عنوان ابزار کلیدی مشروع‌سازی جنگ، ترسیم مرزهای هویتی، و تبیین سیاست‌های خارجی مورد استفاده گسترده قرار گرفت. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان تاریخی و تحلیل محتوای متون فقهی و تاریخی، نمونه‌هایی همچون نبرد چالدران و صلح آماسیه را بررسی می‌کند تا نشان دهد چگونه فتاوای علمای صفوی، هم در توجیه جنگ و دشمنی با عثمانیان و هم در مشروعیت‌بخشی به دوره‌های صلح موقت، نقش مؤثر ایفا کرده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فتوا در سیاست خارجی صفویه، نه صرفاً ابزاری تابع، بلکه عاملی هدایت‌گر و تعیین‌کننده در شکل‌دهی به رفتار دیپلماتیک و نظامی دولت صفوی بود. این یافته‌ها با نظریه‌های مشروعیت سنتی و کاریزماتیک ماکس وبر، نظریه وضعیت استثنایی کارل اشمیت، و نظریه‌های اسلامی مشروعیت سیاسی قابل تبیین است. در پایان مقاله به محدودیت‌های منابع تاریخی موجود و ضرورت مطالعات تکمیلی در زمینه تأثیر فتاوا بر فرهنگ سیاسی عمومی دوره صفویه اشاره شده است.
دانلودها
مراجع
Arjomand, S. A. (1984). The Shadow of God and the Hidden Imam: Religion, Political Order, and Societal Change in Shi'ite Iran from the Beginning to 1890. University of Chicago Press.
Babaie, S. (2008). Isfahan and its Palaces: Statecraft, Shi‘ism and the Architecture of Conviviality in Early Modern Iran. Edinburgh University Press.
Dabashi, H. (1993). Authority in Islam: From the Rise of Muhammad to the Establishment of the Umayyads. Transaction Publishers.
Floor, W. M. (2001). The Safavid State and Politics in Iran: Power, Religion and Rhetoric. Mage Publishers.
Gleave, R. (2012). Islam and Literalism: Literal Meaning and Interpretation in Islamic Legal Theory. Edinburgh University Press.
Hairi, A. H. (1977). Shi'ism and Constitutionalism in Iran: A Study of the Role Played by the Persian Residents of Iraq in Iranian Politics. Brill.
Lambton, A. K. S. (1980). State and Government in Medieval Islam: An Introduction to the Study of Islamic Political Theory. Oxford University Press.
Newman, A. J. (2006). Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B. Tauris.
Savory, R. M. (2007). Iran under the Safavids. Cambridge University Press.
Subtelny, M. E. (2003). The Formation of an Ottoman Identity: The Role of Religion in Ottoman-Persian Relations. Iranian Studies, 36(1), 55–80.
